گفت‌وگو با دکتر سیدمسعود داوودی درباره غده‌های پوستی از سباسه تا لیپوم
یکی از همراهان «سلامت» در ایمیلی برایمان نوشته‌اند که زائده غده‌مانند کوچک اما بدون دردی پایین لاله گوششان بوده که ایشان با دستکاری و کندن زائده، باعث بزرگ‌تر و ملتهب‌تر شدن آن شده‌اند. حالا می‌خواهند بدانند که آیا بزرگ شدن این غده خطرناک است یا نه و اصلا منشا ایجاد آن چیست؟ خواننده دیگری هم ضمن اشاره به وجود غده‌های بدون دردی در پوست سر خود گفته‌اند که آیا می‌توان این غده‌ها را بدون درمان رها کرد یا امکان عود مجدد آنها بعد از درمان وجود دارد؟ به بهانه این 2 سوال نسبتا مشابه، گفت‌وگویی با دکتر سیدمسعود داوودی، متخصص پوست و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی بقیه‌ا... ترتیب داده‌ایم تا بیشتر با ماهیت این زائده‌های پوستی، دلیل ایجاد آنها و راه‌های درمانی‌شان آشنا شویم.
سلامت: به‌عنوان اولین سوال می‌خواهم بپرسم اصلا دلیل ایجاد غده‌های پوستی چیست؟
این ضایعه‌ها یا غده‌های پوستی، با توجه به محل بروز آنها ماهیت متفاوتی دارند. مثلا شایع‌ترین محل تشکیل آنها، قسمت سر و داخل موهاست؛ درست مانند غده‌های ایجادشده در سر یکی از خواننده‌های شما که شرح حالش را در مقدمه صحبت‌تان آوردید. این نوع غده‌ها، مجموعه‌ای از کیست‌هایی هستند که به‌دلیل محتویات چربی داخل آنها به نام «کیست‌های سباسه» شناخته می‌شوند. دلیل ایجاد کیست‌ها یا غده‌های سباسه معمولا ژنتیکی است. یعنی در برخی از خانواده‌ها امکان بروز کیست‌های سباسه در فرزندانی که والدین آنها دارای این ضایعه پوستی هستند، وجود دارد.
سلامت: آیا این کیست‌های ارثی از همان دوران کودکی تشکیل می‌شوند و بروز می‌کنند؟
خیر. معمولا ما شاهد بروز غده‌های سباسه از دوران کودکی نیستیم و این ضایعه‌ها با افزایش سن، خودشان را کم‌کم نشان می‌دهند. در بیشتر موارد هم ما با تعدد این کیست‌ها مواجه هستیم و کمتر پیش می‌آید که فردی، تنها یک عدد از این ضایعه‌ها را در سر خود داشته باشد.
سلامت: کیست‌های سباسه می‌توانند بدخیم شوند یا مشکلی از نظر سلامت برای فرد مبتلا ایجاد کنند؟
خوشبختانه، خیر. این کیست‌ها ضایعه‌های خوش‌خیمی هستند و به هیچ عنوان سلامت فرد مبتلا را تهدید نمی‌کنند اما از آنجایی که معمولا ظاهر خوشایندی ندارند و در معرض دید هستند، بنابراین نیاز به خارج کردن آنها توسط مبتلایان به این ضایعه‌ها، حس می‌شود.
سلامت: پس چرا گاهی اوقات ما شاهد خونریزی یا عفونت این کیست‌های سر می‌شویم؟
به‌دلیل محل خاص قرار گرفتن این غدد، امکان برخورد برس یا شانه با آنها و خراشیده‌شدنشان وجود دارد. زخمی‌شدن این کیست‌ها هم می‌تواند باعث عفونت یا دردناک شدن آنها شود. این عفونت و درد به‌دلیل عوامل کاملا خارجی پیش می‌آید و ربطی به بدخیم بودن کیست‌ها ندارد.
سلامت: آیا می‌توان چربی بیش از اندازه پوست سر یا صورت را عاملی برای ایجاد کیست‌های سباسه دانست؟
امکان بروز کیست‌های آکنه در افرادی که دارای پوست‌های بسیار چرب یا مستعد به آکنه هستند، وجود دارد. این کیست‌های آکنه در اثر تجمع چربی در محل جوش ایجاد می‌شوند و مانند کیست‌های سباسه سر نیازی به جراحی ندارند و با درمان‌های مخصوص موضعی یا دارویی هم از بین می‌روند.
سلامت: کمی هم در مورد سایر توده‌های غده‌مانندی که در بدن برخی از افراد ایجاد می‌شوند، برایمان می‌گویید؟
بله، گروه دیگری از ضایعه‌های پوستی که ممکن است با کیست‌ها اشتباه گرفته شوند، توده‌های چربی و توده‌های بافت نرم هستند. توده‌های چربی یا لیپوم‌ها، ضایعه‌های خوش‌خیمی هستند که در قسمت‌های مختلف بدن به‌خصوص زیر استخوان‌ها بروز می‌کنند. لیپوم‌ها هم جزو توده‌هایی هستند که باعث تهدید سلامتمان نمی‌شوند و ممکن است تنها از نظر ظاهری، فرد مبتلا را آزار بدهند و او را مجاب به درمان کنند. بد نیست بدانید که در برخی از موارد و بنابر تشخیص پزشک، بهتر است اصلا به این توده‌ها دست زده نشود.
سلامت: چرا؟
چون جای زخم باقیمانده از جراحی برخی از این توده‌ها ظاهر به مراتب ناخوشایندتری از خود آنها خواهد داشت.
سلامت: چرا توده ایجادشده در پایین گوش خواننده‌ای که شرح حالش را در مقدمه گفت‌وگویمان گفتیم، با دستکاری کردن، بزرگ شده است؟
ببینید، دستکاری این ضایعه‌ها می‌تواند باعث سوارشدن التهاب شود یا باعث شود که عفونت دیگری روی آنها سوار شود و حجم کیست یا توده را بالا ببرد. از طرف دیگر، ممکن است سیر طبیعی توده، رو به رشد و بزرگ شدن بوده و این سیر طبیعی، با دستکاری فرد مبتلا همراه شده و او فکر کرده که دستکاری باعث بزرگ شدن توده شده است. به‌طورکلی، دستکاری کردن این توده‌ها باعث بزرگ یا بدخیم شدن آنها نمی‌شود و تنها می‌تواند التهاب، عفونت و دردناک شدن آنها را به دنبال داشته باشد. از این‌رو، افرادی که با این 3 نوع توده مواجه می‌شوند، باید برای تشخیص نوع توده و انتخاب بهترین راه درمان با یک پزشک متخصص پوست یا جراح مشورت کنند.
سلامت: در نهایت اینکه برداشتن این کیست‌ها برعهده چه کسی است؟
این مساله به محل قرارگیری و اندازه کیست‌ها بستگی دارد. اگر کیست‌ها به اندازه‌ای بزرگ باشند که نیاز به بیهوشی کامل بیمار برای جراحی آنها وجود داشته باشد باید یک جراح پلاستیک این کار را انجام دهد اما اگر کیست‌ها کوچک باشند، متخصصان پوست هم می‌توانند از پس برداشتن آنها بربیایند. خوشبختانه امکان عود همان توده وجود ندارد اما ممکن است افراد مبتلا به توده‌های لیپوم، سباسه یا نوروفیبروم، زمینه ایجاد توده جدید را در بدن خود داشته باشند و این توده‌های جدید پس از جراحی توده‌های قبلی خودشان را نشان بدهند. در این صورت، بیمار گمان می‌کند که توده قبلی عود کرده است، در حالی که این ضایعه‌ها جدیدند.
